Spartańscy wojownicy

Taktyka

Powstanie szyku falangi było możliwe dzięki wynalezieniu „argiwskiej” tarczy poplon z podwójnym uchwytem. Wcześniej, w okresie zwanym „heroicznym”, wojownicy helleńscy posługiwali się tarczami osłaniającymi wprawdzie niemal całe ciało, ale wyposażonymi w jeden, centralnie położony uchwyt, co powodowało szybkie zmęczenie nadgarstka i przedramienia. Teraz uchwyt dla dłoni przesunięto ku krawędzi tarczy, a centralnie umieszczono pas mocujący przedramię żołnierza tuż poniżej łokcia. Drugim ważnym nabytkiem był koryncki hełm odsłonięte jedynie oczy i usta

Rozmiar tarczy (średnica ok. 100 cm) oraz fakt, że nie chroniła ona już całego ciała spowodował, że żołnierze stawali w zwartej formacji, ramię przy ramieniu tak, by tarcza zachodziła za tarczę osłaniającą osobę z prawej. Powstała więc formacja zwana falangą, która - wobec tendencji do dążenia do maksymalnie pewnego schronienia za tarczą sąsiada - miała naturalną tendencję do przesuwania się w prawo.

Początkowo falanga była formacją o głębokości od czterech do ośmiu szeregów, przy czym walczyły tylko dwa pierwsze (zadając ciosy 2,3-2,5–metrowymi włóczniami skośnie w dół, znad głowy, mierząc w twarze i ramiona przeciwników). Dodatkową bronią był krótki miecz, a wyposażeniem ochronnym napierśniki i nagolenniki. Wraz z ubożeniem społeczeństw polis napierśnik zastąpił płócienny kaftan, a bywało, że hoplici walczyli w samych chlamidach.

W okresie późniejszym do taktyki frontalnej dodano dwa dodatkowe manewry: kontr marsz lakoński (wykorzystywany przy przechodzeniu z szyku marszowego w czołowy i odwrotnie, jak i przy zmianie frontu całości lub części falangi, gdy nieprzyjaciel uderzał z kierunku innego niż czołowy) i anastrofę (polegającą na kontrmarszowym wycofaniu jednego ze skrzydeł i ustawieniu go za plecami innej części formacji dla przydania falandze ciężaru). W IV wieku p.n.e. liczba szeregów wahała się od ośmiu do - nawet (wyjątkowo) - trzydziestu sześciu.